از زمان‌های بسیار قدیم، انسان‌ها به معنای رؤیا و خواب علاقه داشتند؛ وقتی خوابی می‌دیدند به دنبال معنا و مفهوم آن بودند، که آیا این خواب و رؤیا حقیقت دارد و چه اتفاقی از آینده را پیش‌بینی کرده و یا نشان‌دهنده چه وضعیتی می‌باشد.
انسان‌های قدیمی‌تر، خواب را به‌عنوان یک میانجی بین انسان و خدا می‌دانستند، یونانیان و رومی‌های معتقد بودند که رؤیا و خواب می‌تواند آینده را پیش‌بینی کند. در اسلام نیز خواب و رؤیا و تعبیر خواب اهمیت داشته و توانایی دیدن رؤیاهای صادقه را تنها به افراد خاصی نسبت می‌دهند. از نظر اسلام و قران تنها افرادی که به خدا نزدیک هستند می‌توانند خواب و رؤیاها را تعبیر کنند. به‌طور مثال در قران در مورد خواب معروف فرعون و تعبیر حضرت یوسف آیاتی نازل شده که نشان‌دهنده علم تعبیر خواب حضرت یوسف است.
اما امروزه نظریه‌های جدیدی پا به میدان نهاده‌اند و تعبیر خواب را نقض می‌کنند. مثلاً در یک نظریه دانشمندان به این نتیجه رسیدند که محرک‌های بیرونی در حین خواب می‌توانند محتوای رؤیا را تغییر دهند(activation-synthesis). درواقع بر طبق این نظریه رؤیاهای چیز خاصی نیستند، آن‌ها فقط نیروی مغز انسان هستند که تصاویری را به‌صورت تصادفی از خاطرات و حوادثی که برای ما رخ داده، به ذهن ما می‌کشاند. اما این بدان معنا نیست که محققان به رؤیا و خواب و تعبیر آن معتقد نباشند. برخی از محققان خواب را یک حالت فرا طبیعی می‌دانند که ممکن است آینده را پیش‌بینی کند.
مراحل خواب: رؤیا در چه مرحله‌ای رخ می‌دهد؟
خواب دیدن یک فرایند تفکری است، در حقیقت رؤیا ادامه افکار شما در طول روز است. در مرحله REM(حرکت سریع چشم در حین خواب)؛ این افکار و تفکرات شما به نمادها و استعاره‌هایی تبدیل می‌شوند. به‌طورکلی دو نوع خواب داریم؛ خواب REMو NREM. خواب NREM درواقع خواب آرامی است که دارای ۴ مرحله است که از خواب سبک شروع شده و به خواب عمیق می‌رسد. در این نوع خواب کارکردهای فیزیولوژیک خیلی آهسته رخ می‌دهد و در هنگام عبور از هر مرحله خواب، ممکن است حرکت بدنی داشته باشید.
خواب REM خواب سریع و فعال است. در طول خواب REM چشم شما به‌سرعت حرکت میکند و این اتفاق در هیچ یک از مراحل دیگر رخ نمی‌دهد. معمولاً این مرحله از خواب ۹۰ دقیقه بعد از به خواب رفتن اتفاق می‌افتد. در این مرحله مغز شما فعال‌تر بوده و می‌توانید رؤیا و خواب ببینید. درصورتی‌که در این مرحله بیدار شوید به‌احتمال زیاد رؤیای خود را به یاد می‌آورید. به‌طور متوسط، چهار تا پنج دور REM در طول شب رخ می‌دهد.
نظریه‌های مختلف در مورد رؤیا و تعبیر خواب
رؤیا و خواب یک تصویرسازی هیجان‌انگیز است که در طول تاریخ نظریه‌های مختلفی در مورد آن بیان شده است همان‌طور که اشاره شد برخی رؤیا را ابزاری برای ارتباط با خدا می‌دانستند و برخی دیگر آن را ناشی از ناخودآگاه شخص می‌دانند. بنابراین نظرات آن‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، گروهی خواب را تنها نوعی فعالیت بی‌معنی مغز می‌دانند و گروهی دیگر خواب و رؤیا را نوعی قدرت درونی به‌حساب می‌آورند که اسرارآمیز است.
-
نظریه فلاسفه باستانی در مورد رؤیا:
یکی از نظریه‌های رؤیا از دیدگاه افلاطون است، از نظر افلاطون رؤیا دارای عناصر روانشناختانه است، از نظر افلاطون امیال حیوانی و پست در خواب انسان ظهور میکند، امیالی که در زندگی واقعی رانده شده و گناه است. نظریه فروید نیز دنباله‌رو نظریه افلاطون می‌باشد.
نظریه دیگر به ارسطو تعلق دارد، ارسطو در سه کتاب در مورد رؤیا و تعبیر خواب حرف زده است. او در آخرین مقاله خود تحت عنوان، “پیشگویی از طریق خواب” با قطعیت دیدگاه سنتی در مورد قدرت رؤیا و نیروی آن برای پیشگویی را رد کرده است. ارسطو رؤیا را نوعی حرکت جریان خون و فعال کردن قلب می‌داند، از نظر او انسان به علت تعلیق درآمدن ادراک و قضاوت طبیعی‌اش، این تصاویر را در خواب می‌بیند و هیچ معنا و مفهوم دیگری نخواهد داشت.
-
نظریه‌های علمی در مورد خواب:
اولین دیدگاه علمی به خواب و تعبیر خواب توسط زیگموند فروید مطرح شد. از نظر فروید رؤیا و خواب هیچ‌گونه معنای مذهبی و روان‌شناختی ندارد و تنها حاصل امواج عصبی انسان است. از نظر او رؤیای هر فرد تحت تأثیر محرک‌های درونی و خاطرات او است و علاوه بر این، محرک‌های بیرونی نیز می‌تواند بر محتوای خواب تأثیر بگذارد. این محرک‌ها و تأثیر آن‌ها بر روی فرد، در مرحله‌ای از خواب، کاهش می‌یابد، اما بازهم وجود داشته و نمی‌توان تأثیر آن را نادیده گرفت.
از نظر فروید رؤیا متأثر از امیال، نیازها و یا تفکرانی است که برای فرد غیرقابل پذیرش بوده، بنابراین به سمت ناخودآگاه او رفته است. این امیال و اندیشه‌ها محتوای رؤیا را تشکل می‌دهند. درواقع منظور فروید از رؤیا، ارضای نیازهای واپس رانده شده است.
علاوه بر این نظریه‌های قدیمی، برخی از محققان جدیدتر مانند فروید بر روی رؤیا و تعبیر خواب تحقیق و مطالعه کرده‌اند. به‌طور مثال ایوانز معتقد بود در مرحله REM خواب، که رؤیا در آن اتفاق می‌افتد، مغز از دنیای بیرونی فارغ می‌شود و سعی میکند از این فراغت برای سازماندهی اطلاعاتی که در طول روز به دست آورده، بپردازد. ما نمی‌توانیم از پردازشی که در این مرحله رخ می‌دهد اطلاعات به دست بیاوریم اما مغز ما در این حین برای مدتی فعال شده و ذهن هوشیار ما این اطلاعات را در قالب تصاویر و نمادها نشان می‌دهد. درواقع رؤیا مقدار کمی از اطلاعاتی است که در جریان خواب بازبینی و تنظیم می‌شوند.
نظریۀ فعالسازی –سنتز یک دیدگاه قدیمی است که رؤیا را نوعی فعالیت مغزی می‌داند. درواقع دانشمندان این نظریه رؤیا را تلاش نافرجام ناحیۀ پیشانی قشر مخ، برای یافتن معنایی موهوم که در پس شلیک‌های تصادفی مغز است، می‌دانند. بنابراین اگر در رؤیا می‌دوید، یعنی مغزتان برای کنار آمدن با این شلیک نورون‌های حرکتی مربوط به اندام‌ها، تلاش میکند. هیجانات عاطفی نیز نوعی برداشت مغز از تحریکات خود به خودی دستگاه لیمبیک است.
یکی از نظریه‌های امروزی که بر نیرو و قدرت خواب باور داشته و آن را نمادی برای تفسیر آینده می‌داند نظریه دکتر Dr. Stanley Krippner استاد روانشناسی دانشگاه سایبروک است که عمر خود را در مورد رؤیا و پیش‌بینی‌های آینده صرف کرده است و ادعا میکند طی تحقیقاتی که انجام داده و آزمایش‌هایی که به ثمر رسانده است به این نتیجه رسیده رؤیا می‌تواند حوادث آینده را پیشگویی کند و این اتفاق بارها در آزمایش‌های او رخ داده است.
نظریه دیگری نیز به توانایی حل مسئله در خواب می‌پردازد. شاید برای شما نیز اتفاق افتاده است که پاسخ معادله‌ای را بلد نباشید اما در خواب آن را حل کنید. درواقع تغییر حالت هوشیاری در طی خواب می‌تواند شرایط مناسبی برای دریافت‌های شهودی و کمک به حل مسئله باشد. در این میان شواهد زیادی وجود دارد که این مسئله را تأیید میکند. مثلاً رؤیای ککوله در مورد حلقه بنزن، یا خواب الیاش هوو مخترع چرخ خیاطی در مورد نحوه رد کردن سوزن از سوراخ دستگاه، از نمونه این رؤیاها است. حتی جک نیکلاس گلف باز معروف، خواب دید که چگونه به توپ ضربه بزند و این رؤیا باعث پیشرفت ورزشی او شد. برخی از افراد این رؤیاها را نوعی رؤیای صادقه و پیش‌بینی آینده می‌دانند و برخی می‌گویند این اتفاقات تنها توانایی مغز در حل مسئله در خواب است.
آیا تعبیرخواب واقعیت دارد؟
با وجود نظریه‌های مختلفی که مطرح شد، در برخی از نظریه‌ها نمی‌توان به اهمیت خواب و پیام آن تکیه کرد و از آن به‌عنوان تعبیری برای آینده استفاده کرد، اما برخی نظریه‌های دیگر نیز، از خواب به‌عنوان نماد و تصویری برای پیش‌بینی آینده یاد می‌کنند. با این حال خواب و تعبیر رؤیا هنوز هم یک موضوع داغ و جذاب در میان انسان‌ها است، محتوای عجیب و اسرار آمیزی که در رؤیا و خواب نهفته است، باعث شده تا بیشتر انسان‌ها به آن معتقد بوده و به دنبال پیامی در آن باشند. در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اسلامی اعتقاد به خواب و تعبیر آن بیشتر بوده و مردم بعد از خواب دیدن به دنبال معنا و مفهوم آن هستند. همان‌طور که مشاهده کردید این نظریه‌ها بسیار متنوع بوده و ممکن است یکی پس از دیگر نقض و یا تأیید شوند. هیچ یک از این نظریه‌ها به‌صورت کامل و با قطعیت در مورد رؤیا و پیام‌های آن به نتیجه نرسیده‌اند و نمی‌توان با قطعیت گفت که تعبیر خواب خرافه است یا واقعیت؟
در نقد و بررسی این موضوع در ابتدا باید با تفاوت پیش‌بینی و پیشگویی آشنا شوید. در پیش‌بینی احتمال محقق نشدن وجود دارد و ممکن است این اتفاق بیفتد یا خیر، اما در پیشگویی فرد ادعا میکند که آینده را می‌داند و این پیشگویی او به‌طور حتم رخ می‌دهد. در خواب و رؤیا، تنها می‌توان آینده را پیش‌بینی کرد و احتمال بروز اتفاق وجود دارد اما صد درصد نیست. البته از نظر محققانی که این موضوع را مطرح کردند، تعبیر خواب یک مهارت بوده و هر کس توانایی تفسیر این پیام‌ها را ندارد، البته شخص مهم در تعبیر خواب، خود فرد است، زیرا او خواب را با جزئیات تعریف میکند و اگر در بازگویی خواب خود دقت نکرده و برخی از نمادها و نشانه‌ها را توضیح ندهد آنگاه نمی‌توان آن خواب را تفسیر و تعبیر کرد. هر رؤیا و خوابی سرشار از نمادها و سمبل‌هایی است که همه آن‌ها از حالات درونی شما نشات گرفته و اهمیت دارد.
تعبیر خواب در اسلام
رؤیا و تعبیر رؤیا در کتاب‌های آسمانی از جمله قران نیز مطرح شده است. از نظر قران و آیاتی که در این باره نازل شده، رؤیا می‌تواند اتفاقی در آینده را پیش‌بینی کند، این پیش‌بینی می‌تواند به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم انجام شود. در بحث تعبیر خواب، علاوه بر ذوق و استعداد شخصی که خواب می‌بیند، طبیعت شخص خواب‌بین، محیطی که در آن زندگی میکند، افکار و مشغولیت‌هایی که دارد، حتی فصل و موسمی که در آن به‌سر می‌برد، همچنین وضعیت اخلاقی و رفتاری وی، در خواب تأثیر دارد.
از دید اسلام سه نوع خواب داریم: رؤیای صادقه، خواب آشفته و خواب شیطانی. از نظر قران خواب‌های صادقه وجود دارند و در برخی موارد رخ می‌دهند و تنها افرادی که به خدا نزدیک بوده و قلب پاک دارند می‌توانند آن را تفسیر کنند. این خواب‌های صادقه از نظر قرآن چند نوع هستند، برخی از آن‌ها آینده را پیش‌بینی می‌کنند، اما دقیقاً اتفاق نمی‌افتند و این خواب درواقع مصداق و سمبلی از اتفاق آینده است. مثلاً خوابی که حضرت یوسف در کودکی مشاهده کرد، نمونه‌ای از این خوابها است و ستاره‌های نورانی که به یوسف تعظیم کردند در آینده در قالب برداران او، خوابش را به حقیقت تبدیل کردند.
از نمونه‌های رؤیا صادقه که در قران اشاره شد می‌توان به چند خواب زیر اشاره کرد:
یعقوب در خواب نردبانی را دید که پایه آن بر زمین و سرش به آسمان می‌رسید. فرشتگان خداوند از آن بالا و پایین می‌رفتند…
از خواب عزیز مصر(که در آیات ۴۷ و ۴۸ سوره یوسف به آن اشاره شده)، و از رؤیای شگفت ابراهیم خلیل و داستان قربانی کردن اسماعیل و…
آیا فیزیک کوانتوم تعبیر خواب را توجیه میکند؟
همان‌طور که اشاره شد در حال حاضر هیچ توضیح و نظریه اثبات شده‌ای در مورد ماهیت خواب و تعبیر رؤیا به ثبت نرسیده است. اما برخی از محققان توانسته‌اند از طریق فیزیک کوانتوم این نظریه را تا حدودی تجزیه‌وتحلیل کنند. از نظر فیزیک در حالت خواب REM، مغز قادر به تشخیص نوعی از سیگنال است که ما در وضعیت آگاهانه نمی‌توانیم آن را درک کنیم. این سیگنال‌ها می‌توانند به آگاهی ما از آینده کمک کنند.
این ایده با نظریه درهم تنیدگی کوانتومی و نظریه دنیای موازی در ارتباط است. در هم تنیدگی کوانتومی یعنی دو ذره‌ای که باوجود فاصله زیاد (حتی میلیون‌ها سال نوری)، باهم در ارتباط بوده و تغییر یکی از آن‌ها، باعث تغییر دیگری خواهد شد. ممکن است رؤیا شما اتفاقاتی است که برای همتایتان در جهان موازی رخ داده است و به‌زودی برای شما به وقوع می‌پیوندد.
البته در این مورد موافقان و مخالفان زیادی وجود دارد و هنوز هم در مورد مسئله پیچیده خواب و نقش آن در زندگی حال و آینده ابهاماتی است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را رد یا توجیه کند.
دین خیلی درست خواب صادقه را توجیح میکند مثل تجربه نزدیک به مرگ که دین ان را راحت توجیح میکند
من خیلی خواب میبینم ولی هیچکدوم بعدا توی زندگیم اتفاق نمی افته. خوابها واقعیت ندارن ولی ما ایرانی ها میخوایم که باور کنیم اتفاقی توی راهه. اما خوابها در واقع فعالیت بی‌معنی مغز هستند و زود هم فراموش میشن.
من خوابهایی دیدم که دقیقا ویا خیلی شبیه فردا رخ داده.مثلا یمبار میخواستم دختر خانمی رو که هر روز میدیدم و بسیار علاقمندش شده بودم،بدونم ایا مجرده یانه؟نمیشناختمشم،از خدا خواستم حقیقت برم اشمار بشه.شب در خواب دیدم بانویی نزدیکم نشسته و روی سرش چادر سیاهی بود. چهره اش زیر چادر بود و دست چپش بیرون زده بود و حلقه ای درش نبود.صبح که در محل کارم ایستاده بودم دیدم ایشون از نزدیکم رد شدن بناگاه دست چپشونو بیرون اوردن دقیقا شبیه تصویر رویام،حلقه ای هم نداشت.بعدا با تحقیق تونستم فامیلشونو پیدا کنم که مجرد هم بودن.این دقیقا برام رخ داده و بسیار عجیب بوده.