یلدا یکی از سنت‌های باستانی ایرانی است که در شب آخر پاییز برگزار می‌شود، در واقع در این روز به استقبال زمستان می‌رویم و با برگزاری سنت‌های خاص، دعا می‌کنیم که زمستان خوبی در پیش داشته باشید. روز آخر پاییز، در واقع روزی است که خورشید در بیشترین فاصله از استوا قرار گرفته است ؛ در این شرایط زمستان نیمکره شمالی و تابستان نیمکره جنوبی شروع می‌شود و این انقلاب زمستانی از زمان‌های بسیار قبل تابه‌حال بهانه‌ای برای برگزاری آیین‌های باستانی مانند یلدا بوده است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید یلدا تنها در کشور ایران برگزار نمی‌شود، برخی کشورهای دیگر با برگزاری این جشن زیبا به استقبال زمستان می‌روند؛ اغلب این کشورها فارسی‌زبان هستند و آداب‌ورسوم مشابه با ایران دارند؛ به‌طور کلی این فرهنگ زیبا، بیشتر در کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان امروزی مرسوم است. در این مطلب قصد داریم شما را با این کشورهای همسایه و نزدیک ایران و آداب و رسوم آن‌ها در شب یلدا آشنا کنیم.
-
شب یلدا در تاجیکستان
کشور تاجیکستان فرهنگی بسیار مشابه ایران دارد. مردمان این کشور نیز شب یلدا را به‌صورت کاملاً مشابه جشن می‌گیرند، انار و هندوانه، آجیل و تنقلات می‌خورند و فال حافظ می‌گیرند. مردمان تاجیک معتقد هستند که هر انسان در شب یلدا باید یک انار کامل بخورد، چون باور مردم این است که این میوه در شب یلدا شفابخش‌تر از گذشته می‌شود. علاوه بر این مردم تاجیکستان پس از خوردن هندوانه در شب یلدا پوست آن را برسرشان می‌گذارند و معتقد هستند که از سردرد در امان می‌مانند. یکی از رسم‌های قدیمی در کشور تاجیکستان پخت شیرینی خانگی است که بسیار لذیذ و خوشمزه است. علاوه بر این مردم در روستاهای این کشور، جدار پنجره‌های را با پوستین پر می‌کنند و از سقف خانه چرم آویزان کرده و به حیاط خانه گندم می‌ریزند تا برکت خانه‌شان زیادتر شود. فالگیری و پیش‌بینی آینده هم جزئی از این مراسم در تاجیکستان به حساب می‌آید.
-
شب یلدا در پاکستان
دعا و عبادت یک رسم زیبا و پسندیده در میان مردم پاکستان در شب یلدا است؛ در این شب زیبا همه اقوام دور هم جمع شده و این مناسبت را جشن می‌گیرند، غذاهای خوشمزه می‌خورند، شعر می‌خوانند و دعا و عبادت می‌کنند. غذای مخصوص این شب شکمچه بز است که بعد از برگزاری حمام سنتی به میان آورده می‌شود.
مردان در این روز به حمام زمستانی می‌روند این حمام به صورت ایستاده برگزار می‌شود و در یک دست نان و با دست دیگر آب بر روی سر می‌ریزند. زنان نیز این رسم را به‌جا می‌آورند و در نهایت به جشن و پایکوبی می‌پردازند.
-
شب یلدا در افغانستان
در افغانستان شب یلدا به صورت کاملاً مشابه با ایران برگزار می‌شود، شاید دلیل اصلی آن این است که افغانستان در زمان‌های دور بخشی از ایران بوده و بعدها جدا شده است. انار و هندوانه عضو ثابت سفره افغان‌ها هستند و در کنار آن از غذاهای سنتی، آجیل و شیرینی استفاده می‌شود. دورهمی های شبانه و جمع شدن در خانه بزرگان نیز از رسومات افغان‌ها در شب یلدا می‌باشد. مردم افغانستان معتقدند که پس از این شب، روزها به سوی طولانی شدن می‌روند و آفتاب بیشتر می‌درخشد و از ظلمت و تاریکی شب که تعبیر به اهریمن می‌شد، کاسته می‌شود. این سنت در افغانستان به‌قدری محبوب و جا افتاده است که بسیاری از شاعران افغانی در اشعارشان از شب یلدا یاد می‌کنند.
-
شب یلدا در آذربایجان
شب یلدا در آذربایجان مانند ایران موردتوجه است و مردم آذربایجان سعی می‌کنند این شب را جشن بگیرند. در این شب در آذربایجان همانند ایران سفره یلدا پهن می‌شود؛ انار، هندوانه، غذاهای خوشمزه، شیرینی و آجیل بر روی آن قرار می‌دهند و در نهایت در پایان جشن دعای شکرانه توسط بزرگ فامیل خوانده می‌شود. یکی دیگر از رسومات آذربایجان نوازندگی و خوانندگی فی البداهه عاشیق‌ها است، داستان‌هایی که عاشیق‌ها در شب یلدا می‌گویند از افسانه‌های بسیار دور در این کشور نشات می‌گیرد.
-
شب یلدا در ارمنستان
ارمنیان آریایی گروهی هستند که به آیین کهن آریایی باور دارند، به این ترتیب برخی از ارمنی‌ها در بعضی مناطق از کشور ارمنستان، این جشن باستانی را برگزار کرده و به صورت تقریباً مشابه با ایران برگزار می‌کنند.
-
شب یلدا در روسیه جنوبی
روسیه نیز یکی دیگر از کشورهای همسایه ایران است که با ایران از طریق دریاچه خزر مرز آبی دارد. در بخش‌های جنوبی این کشور وسیع از آنجا که به کشور عزیزمان نزدیک‌تر است، جشن‌های مشابه و به مناسبت شب یلدا برگزار می‌شود در این جشن‌ها مردم روس شیرینی محلی می‌پزند، با کشت و بذرپاشی و بازسازی مراسم کشت از خدا می‌خواهند تا برکت آن‌ها در فصل زمستان بیشتر کند، روی پنجره‌ها را با پوستین می‌پوشانند، از سقف خانه پشم و چرم آویزان می‌کنند. قربانی کردن برخی جانوران در این شب از رسومات مردم روسیه است که در ایران اجرا نمی‌شود. در این شب مردمان روسیه فال می‌گیرند و رویدادهای سال آتی را پیش‌بینی می‌کنند و با یکدیگر گفت‌وگو کرده و تا پاسی از شب بیدار می‌مانند. در برخی نقاط این کشور با خوردن نان، پنیر و عسل این شب را می‌گذارند و دعا می‌خوانند.
علاوه بر کشورهای همسایه و نزدیک ایران، کشورهای دیگر نیز جشن‌های مشابه با شب یلدا دارند و در آخرین روز پاییز و مصادف با شروع زمستان آن را برگزار می‌کنند.
جشن هند در شروع فصل سرما
هند یکی از کشورهایی است که در آغاز زمستان یک جشن بزرگ برپا می‌کند. اسم جشن معروف هندی در شروع زمستان، دیوالی است. دیوالی در هند یک جشن پنج روزه است که در تمامی هند برگزار می‌شود و قدمتی چند هزارساله دارد که مردم در طول این چند شبانه روز کوچه‌ها و خیابان‌هایشان را با چراغ و فانوس تزیین می‌کنند، به شادی می‌پردازند، دعا می‌خوانند و به خانه‌های یکدیگر می‌روند
جشن شروع زمستان در کشورهای شرق آسیا
کشورهایی مانند کره، ژاپن، چین و ویتنام و … از کشورهای شرق آسیا هستند که شروع زمستان را در کشور خود جشن می‌گیرند. جشن یلدای ژاپنی‌ها توئوجی نام دارد که در آن وان حمام خود را پر از نارنج می‌کنند و با حمام گرفتن در آن اعتقاد دارند که نیروهای منفی و اهریمنی از آن‌ها دور خواهد شد و در زمستان از سرماخوردگی و بیماری‌های دیگر در امان هستند.
در کره جنوبی مردم در روز آخر پاییز جشن می‌گیرند، برنج و لوبیا قرمز می‌خورند، و برای دور کردن ارواح خبیث و نیروهای بد، اطراف خانه را آب می‌پاشند.